Commendatio

Het is een eer en plezier om als in een aantal opzichten jonge raadslid van de van Ewijck-Stichting (VES) vandaag in het gastvrije Zuid-Afrika huis, de prestatiebeurs van de Van Ewijck-Stichting te mogen uitreiken aan Professor Schutte. Alvorens ik tot uitreiking overga wil ik allereerst het bestuur en de directeur van het Zuid-Afrikahuis, Judith Calmeijer Meijburgh, in het bijzonder bedanken voor de gastvrijheid en ondersteuning. Ik wil u graag nog even deelgenoot maken van de actviteiten van de Van Ewijck-Sticthing waarin de toekenning van de prestatiebeurs een belangrijk en eervol onderdeel is.

De Van Ewijck-Stichting heeft als doelstelling financiële steun te verlenen aan personen en instanties die zich beijveren om culturele betrekkingen in die ruimste zin van het woord tussen Nederland en Zuid-Afrika te bevorderen.

De aandachtsgebieden van de Stichting zijn die volgende:

  • het behoud van de Nederlandse kultuurerfgoed in Zuid-Afrika; denk hierbij aan transcriptie en digitalisering van het Kaapse Archief, behoud van fysieke culturele erfgoed zoals VOC-gebouwen, ondersteuning van een aantal kleinschalige musea;
  • de versterking van culturele banden tussen Nederland en Zuid-Afrika;zoals kunstfestivals (Woordfees, optreden Kaaps Operakoor);
  • de bevordering van de belangen van Nederlandse of Zuid-Afrikaanse verenigingen en andere organisaties of personen, die vergelijkbare uitgangspunten met de VES delen; denk hierbij aan de steun aan bijvoorbeeld de Stichting Zuid Afrikahuis en haar publicaties zoals het blad Zuid-Afrika; en de UVA leerstoel Afrikaans;
  • het verlenen van beursen en stipendia aan Zuid-Afrikaanse universiteiten en ander instansies voor hoger onderwys, onderzoek dat pas binnen eerstgenoemde doelstellings als ook aan studenten van recente Nederlandse afkomst;
  • de ondersteuning van behoeftige, veelal bejaarde Nederlanders die in Zuid-Afrika wonen;
  • en last but not least de toekenning van een prestatieprijs aan een persoon of instantie die zich beweegt op terreinen die binnen het raamwerk van de doelstellingen van de Stichting valt.

Kortom: Zoals de voorzitter van VES Wium van Zyl in een interview heeft aangegeven is de Van Ewijck-Stichting met zijn activiteiten een van de brugbouwerinstanties tussen Zuid-Afrika en Nederland .

Sedert 2003 is deze prestatiebeurs toegekend aan verscheidene instanties zoals de Libertaskoor van Stellenbosch voor kooroptreden in Nederland (2004); de Van Riebeeck-vereniging voor de publikatie van vele bronnenpublikaties in verband met de Nederlandse bewind aan die Kaap (2005); de Vrienden van de Nederlandse Bibliotheek, Pinelands, voor het aanschaffen van nieuwe Nederlandstalige boeken (2007); en de TECP-transcriptiegroep voor de digitalisering van VOC-dokumenten van het Kaapse Archief (2008). In 2012 is de prijs aan die Stigting VOC toegekend, in 2014 aan LitNet, in 2016 aan dr Daniel Hugo, in 2017 aan prof Ena Jansen en in 2018 aan Nicol Stassen van de Protea boekhandel en uitgeverij.

Laat ik terugkeren naar de prestasietoekenning voor dit jaar. Deze gaat in 2019 naar een persoon die reeds vele jaren terecht op het verlanglijstje van de VES staat. Ik zal niet het volledige doopceel van Professsor Schutte lichten want die is voor een belangrijk gedeelte onder toehoorders hier wel bekend. Graag sluit ik mij aan bij de woorden van de voorsitter van de Stichting, Wium van Zyl. Volgens hom “het prof. Schutte se pas verskene, Hendrik Swellengrebel in Afrika: Joernalen van Drie Reizen in 1776 – 1777, ‘n rol gespeel by die toekenning, maar is dit beslis nie die enigste rede nie”. Het is veel meer zoals het onverstoorbaar en zeer grondig het thema van de verwantschap tussen Zuid-Afrika en Nederland in beeld brengen en in een historische context te plaatsen ook in tijden van taboe en vermeende politieke correctheid. Professor Schutte wist wetenschappelijk en historisch koers te houden met altijd goed leesbare en zeer toegankelijke publicaties. Hij heeft zijn leven lang in de wereld van de geschiedenis verkeerd. Daarom weet hij dat de publieke opinie bepaalt wat hij mag zeggen. Maar Schutte is te dwars om zich daardoor te laten leiden. Hij mag graag nu en dan een taboe doorbreken. Hijzelf zegt hierover: “In de jaren zeventig waren onderwerpen als het nationalisme, het Huis van Oranje en Zuid-Afrika voor een historicus taboe. Ik heb bewust meegewerkt aan meer aandacht voor de rol van Oranje in de geschiedenis van Nederland. Zo ook voor de geschiedenis van Zuid-Afrika. Dat kon destijds eigenlijk helemaal niet.”

Zijn praktische visie is gedegen bronnenonderzoek te verrichten in archieven om op basis daarvan een beeld te construeren van gebeurtenissen in het verleden en hun betekenis. Zelf duidt hij zijn stijl “alsof de schoolmeester vertelt”. Niet theoretisch, maar praktisch ziet hij dat een romancier niet wezenlijk verschilt van de historicus, omdat beiden een werkelijkheid reconstrueren.

Zijn publicaties bestrijken een breed gebied: de Nederlandse geschiedenis van de zestiende tot de twintigste eeuw, die van de VOC en de geschiedenis van Zuid-Afrika. Tot zijn bekendste publicaties over Zuid-Afrika zijn De Hollanders in Krugers Republiek (1968), Zicht op Zuid-Afrika. Honderd jaar geschiedenis van Zuid-Afrika 1881-1981 (1981), Nederland en de Afrikaners. Adhesie en aversie (1986), De Boerenoorlog na honderd jaar. Opstellen over het veranderende beeld van de Anglo-Boerenoorlog (1899-1902) (1997), De Vrije Universiteit en Zuid-Afrika 1880-2005 (2005), Stamverwantschap onder druk. De betrekkingen tussen Nederland en Zuid-Afrika, 1940-1947 (2011) en Op de zolders van de Keizersgracht. Nederlands – Zuid-Afrikaanse geschiedenissen (2014). Zijn meest recente bijdragen zijn drie hoofdstukken in Die VOC aan die Kaap 1652-1795 (2016) en “State, Church and the People: The Dutch Rôle in Apartheid” in Good Hope. South Africa and the Netherlands (2017).

Niet onvermeld mag blijven dat naast deze vele publicaties Professor Schutte als voorzitter van die Nederlands-Zuid-Afrikaanse Vereniging in Nederland een belangrijke rol heeft gespeeld om die vereniging in stand te houden en aan te passen aan de snel veranderende omstandigheden.

Het is dan ook met groot genoegen dat ik namens de de Raad van de Van Ewijck Stichting de prestatiebeurs ter waarde van ZAR 75.00 (ca 4500) aan u mag uitreiken. Graag wil ik u hierbij uitnodigen het hier bijbehorende certificaat in ontvangst te nemen.

Harry Molenaar
11 September 2019

 

P.S.
Prof Gerrit Schutte heeft het bedrag van ZAR 75000 genereus geschonken aan het Zuid-Afrika Huis voor het uitgeven van nieuwe publicaties.